STEAM và STEM đang đóng vai trò ngày càng quan trọng trong giáo dục hiện đại,thể hiện sự kết hợp hài hòa giữa lý thuyết và thực tiễn. Cả hai loại hình giáo dục này không chỉ giúp học sinh, sinh viên nắm vững kiến thức mà còn giúp họ phát triển kỹ năng mềm và sự sáng tạo. Đồng thời, việc đưa các học phần liên quan đến STEAM và STEM vào chương trình đào tạo còn khẳng định hướng đi đúng đắn của Trường Đại học Khoa học trong mục tiêu đào tạo đội ngũ nhân lực đáp ứng yêu cầu chuẩn tuyển dụng của các trường chất lượng cao và các trường quốc tế. 

Vai trò của STEAM và STEM

Không ai có thể phủ nhận vai trò của các môn học STEM và STEAM trong bối cảnh giáo dục hiện đại ngày nay. Nếu STEM (Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật và Toán học) tập trung vào việc giảng dạy các môn khoa học cơ bản và kỹ thuật, từ đó phát triển kỹ năng tư duy logic, sáng tạo và giải quyết vấn đề thì STEAM (Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật, Nghệ thuật và Toán học) lại là sự tích hợp nghệ thuật vào STEM, mở rộng phạm vi học tập và khuyến khích sự sáng tạo thông qua việc áp dụng nghệ thuật và thẩm mỹ vào các lĩnh vực khoa học và kỹ thuật. STEM và STEAM không chỉ giúp học sinh, sinh viên nắm vững kiến thức mà còn phát triển kỹ năng mềm như: kỹ năng làm việc nhóm, kỹ năng giao tiếp, kỹ năng giải quyết vấn đề… từ đó tạo ra những cơ hội để họ phát triển và thể hiện bản thân trong một môi trường học tập sáng tạo và đa dạng, có khả năng thích ứng cao sau khi tốt nghiệp.

Vì sao cần đưa các môn học STEAM và STEM vào giảng dạy ở bậc đại học?

Trong bối cảnh chuyển đổi số và đổi mới giáo dục hiện nay, xu hướng đào tạo STEAM và STEM trong trường phổ thông và các cơ sở giáo dục đại học đang trở nên ngày càng phổ biến và quan trọng. Điều này xuất phát từ nhận thức sâu rộng về tầm quan trọng của khoa học, công nghệ, kỹ thuật, toán học và nghệ thuật trong xã hội hiện đại, cũng như nhận thức về sự cần thiết của việc chuẩn bị cho học sinh, sinh viên những kỹ năng và kiến thức phù hợp với xu hướng chuyển đổi số đang diễn ra ngày càng rộng khắp và mạnh mẽ như hiện nay.  

Định hướng đổi mới phương pháp giáo dục nêu trong chương trình giáo dục phổ thông tổng thể 2018 hoàn toàn phù hợp với tính chất các môn học STEM, STEAM ở cấp độ dạy học tích hợp theo chủ đề liên môn, vận dụng kiến thức liên ngành giải quyết các vấn đề thực tiễn qua đó hình thành cho người  học các năng lực và phẩm chất cần thiết. Ngoài ra, các chuyên đề dạy học về STEM, STEAM ở bậc phổ thông còn hướng đến các hoạt động trải nghiệm dưới hình thức câu lạc bộ nghiên cứu khoa học. Tính mở của chương trình cho phép một số nội dung giáo dục STEM, STEAM có thể được xây dựng thông qua chương trình địa phương, kế hoạch giáo dục nhà trường hoặc qua những chương trình, hoạt động được triển khai, tổ chức thông qua hoạt động xã hội hóa giáo dục.  

Thực tế cho thấy, các chương trình đào tạo STEAM và STEM giúp sinh viên hiểu sâu sắc về các lĩnh vực khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học. Việc này giúp họ trang bị kiến thức vững chắc, tạo nền tảng quan trọng để sau này họ sẽ là người truyền đạt kiến thức cho học sinh ở bậc phổ thông. Bên cạnh đó, thông qua việc áp dụng các phương pháp và công nghệ mới trong quá trình học tập và nghiên cứu, sinh viên được trang bị những kỹ năng thực hành và ứng dụng kiến thức vào thực tiễn sau khi tốt nghiệp. Việc đào tạo STEAM và STEM ở bậc đại học còn giúp sinh viên phát triển các khả năng quan trọng để sau này có thể giảng dạy và hỗ trợ học sinh phát triển tư duy logic, khả năng giải quyết vấn đề và sáng tạo trong quá trình học tập theo hướng cá nhân hóa ngày càng cao.

Đặt trong bối cảnh giáo dục hiện nay, có thể nói, việc đưa các học phần có liên quan đến nội dung về STEAM và STEM vào chương trình đào tạo trong các trường đại học không chỉ là sự điều chỉnh kịp thời của giáo dục đại học trước cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 mà nó còn đóng vai trò quan trọng trong việc chuẩn bị cho sinh viên các ngành định hướng giáo viên các năng lực để đáp ứng một cách tốt nhất nhu cầu giảng dạy ở trường phổ thông, đặc biệt là trường phổ thông chất lượng cao và trường quốc tế - những trường thường đi đầu về xu hướng giáo dục và đạo tạo theo hướng tiên tiến và hội nhập.

Trường Đại học Khoa học chú trọng các môn học STEAM và STEM trong chương trình đào tạo ngành cử nhân định hướng giáo viên

Trong chương trình đào tạo các ngành theo đinh hướng giáo viên, Trường Đại học Khoa học, Đại học Thái Nguyên đã dành 18/125 tín chỉ cho các học phần thuộc khối kiến thức có liên quan đến kỹ năng Quản lý dự án và STEM/STEAM. Trong đó, phải kể đến các học phần như: Kĩ năng và Công nghệ giáo dục hiện đại, Thiết kế kỹ thuật trong giáo dục STEM/STEAM, Dạy học tích hợp STEM/STEAM, Đo lường và đánh giá trong giáo dục STEM/STEAM, Dạy học dự án, Kỹ năng quản lý thời gian và giải quyết vấn đề…Các học phần này được giảng dạy bởi các chuyên gia vừa có kiến thức chuyên môn sâu vừa có những trải nghiệm thực tế liên quan đến việc ứng dụng STEM/STEAM ở trường phổ thông. Sinh viên các ngành Cử nhân Ngữ văn, Cử nhân Toán – Tin, Cử nhân Toán học, Cử nhân Hóa học (Hóa học – Sinh học – Vật lý), Cử nhân Lịch sử (Lịch sử - Địa lý và Pháp luật) của Nhà trường đã được học các học phần liên quan đến STEM/STEAM ngay từ năm thứ nhất (học kỳ 2). Sinh viên rất hứng thú và say mê khi được học những kiến thức mới mẻ với những phương pháp vô cùng sáng tạo nhưng mang tính ứng dụng thực tiễn cao. Sinh viên Trịnh Tú Chi (Lớp Cử nhân Toán K21) chia sẻ: “Dưới góc nhìn của một sinh viên ngành Toán, được học môn Thiết kế kỹ thuật trong giáo dục STEM” là một trải nghiệm hết sức thú vị và bổ ích với tôi. Trong quá trình học, tôi đã được tiếp cận với những kiến thức chuyên sâu trong các lĩnh vực khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học, từ đó hiểu rõ hơn về cách các lĩnh vực này tương tác và ứng dụng trong thực tế. Tôi rất mong sau khi tốt nghiệp sẽ ứng tuyển vào các trường chất lượng cao hoặc các trường quốc tế và tự tin khi đứng trên lớp giảng dạy cho học sinh những kiến thức cập nhật theo xu thế của thời đại."

Để việc triển khai các học phần liên quan đến STEAM và STEM vào các chương trình đào tạo cử nhân định hướng giáo viên trong thời gian tới, Trường Đại học Khoa học đã và đang tiếp tục có những chính sách đầu tư xây dựng chương trình đào tạo linh hoạt; chuẩn hóa đội ngũ giảng viên có kiến thức vững về các lĩnh vực STEAM và STEM; khuyến khích giảng viên, sinh viên tham gia vào các hoạt động sáng tạo và nghiên cứu khoa học; đầu tư kịp thời vào cơ sở vật chất và trang thiết bị hiện đại giúp sinh viên thực hiện các dự án và thí nghiệm phù hợp với yêu cầu của các học phần STEAM và STEM. Đồng thời, Nhà trường cũng đẩy mạnh hoạt động hợp tác với doanh nghiệp và tổ chức thông qua các thỏa thuận ký kết hợp tác nhằm tạo thêm cơ hội cho sinh viên tiếp cận và áp dụng kiến thức một cách hiệu quả vào thực tiễn.

Như vậy, việc đưa các học phần STEAM và STEM vào các chương trình đào tạo cử nhân định hướng giáo viên không chỉ là một bước đi đúng đắn trong xu hướng giáo dục hiện đại mà còn là động lực mạnh mẽ để Trường Đại học Khoa học không ngừng nâng cao chất lượng đào tạo nhằm đáp ứng ngày càng tốt hơn nhu cầu của xã hội. 

Trà My